معمولاً جبران خسارات بدنی از طریق پرداخت دیه یا ارش صورت می‌گیرد با این تفاوت که نوع و میزان خسارت دیه در قانون مشخص است اما میزان خسارت ارش در قانون مشخص نیست .
برای مثال در قانون خسارت قطع یک دست معادل نصف یک دیه کامل تعیین شده‌است اما دیه پاره شدن یک تار عصبی در دست در قانون مشخص نشده و جهت جبران این قبیل خسارات به نظریه کارشناسی پزشکی قانونی نیاز است. پزشکی قانونی معمولاً این خسارت را به صورت درصدی از دیه عضوی اعلام می‌کند.
مطابق ماده 14 قانون مجازات اسلامی دیه به عنوان مالی تعریف شده‌است که از جانب شارع برای جنایت معین شده است، برای مثال: دیه قتل غیر عمد
براساس ماده 367 قانون مجازات اسلامی هر جنایتی که بر اعضای شخصی وارد گردد و شرعاً دیه خاصی برای آن در نظر گرفته نشده باشد جانی می‌بایست ارش بپردازد.
و در ماده 495 همین قانون آورده شده: در تمامی مواردی که به موجب مقررات این قانون ارش منظور می‌گردد، خسارت وارده با توجه به دیه کامله انسان و نوع وکیفیت جنایت توسط کارشناس تعیین می‌گردد.
لازم به ذکر است که از منظر حقوق مدنی، ارش کسری است که صورت آن تفاوت قیمت صحیح و معیوب روز تقویم مال مورد معامله است و مخرج کسر قیمت صحیح روز تقویم می‌باشد. این کسر هرگاه در قیمت ثمن روز وقوع عقد ضرب شود ارش حاصل می‌شود. بدین ترتیب حاصل ضرب مذکور را اصطلاحاً ارش می‌نامند.
ارش چیست؟
مطابق ماده 446 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 92 ارش عبارت است از دیه غیرمقدری که میزان آن در شرع معین نشده است و دادگاه با در نظر گرفتن نوع و کیفیت جنایت و تأثیر آن بر سلامت مجنیٌ علیه و میزان خسارت وارد شده با توجه به دیه مقدر و مطابق نظریه کارشناس میزان آن را تعیین می‌کند . مقررات دیه مقدر در خصوص ارش نیز صدق می‌کند مگر اینکه در این قانون ترتیب دیگری لحاظ گردد ” .
مطابق این ماده در تعریف ارش می‌توان گفت که ارش، میزان خسارتی است که می‌بایست بابت صدمه به عضوی از بدن پرداخت گردد اما میزان آن در قانون مشخص نشده است. به عنوان مثال مثال دیه دست در قانون معلوم است اما دیه رگ عصبی دست تعیین نشده است. خسارتی که جهت رگ عصبی پرداخت می‌گردد به دلیل اینکه مقدار آن مستقیماً توسط قانون‌گذار مشخص نشده است، ارش گفته می‌شود .
نحوه محاسبه ارش
در همان ماده 446 قانون مجازات اسلامی نحوه محاسبه ارش توسط قانون‌گذار مشخص شده است . مطابق این ماده ارش را می‌توان با توجه به موارد زیر تعیین کرد:
ابتدا موضوع را به کارشناس ارجاع داده می‌شود تا کارشناس میزان خسارت وارده را تعیین کند .
میزان ارش با توجه به 4 مورد زیر توسط قاضی مشخص می‌شود:
- نظر کارشناس
- نوع و کیفیت جنایت
- تاثیر جنایت بر سلامت قربانی
- میزان خسارت وارده به قربانی با توجه به میزان دیه تعیین شده .
به عنوان مثال میزان خسارت وارده به تاندون دست با توجه به میزان دیه دست مشخص می‌شود.
قاضی با در کنار هم قرار دادن موارد مذکور میزان ارش را محاسبه می‌نماید.
منبع
