فرانشیز تلفظ فرانسوی لغت franchise است و معنای لغوی آن معافیت، مصونیت و آزادی می‌باشد. اما کاربرد این کلمه در بیمه هیچ ارتباطی با چنین معنایی ندارد. بکارگیری این کلمه در بیمه به طور کلی صحیح نیست اما در بین عوام به طور مصطلح به کار می‌رود. بنابراین شرکتهای بیمه و سایر ارگان‌ها نیز همین لغت را بکار می‌برند. معادل این کلمه در زبان انگلیسی، لغت deductible است.
هنگامی که شخص بیمه شده و یا بیمه‌گذار جهت اخذ خسارت به شرکت بیمه مراجعه می‌کند، ممکن است متوجه شود که همه هزینه خسارت به وی پرداخت نمی‌گردد و تصور کند که قرارداد به درستی از جانب شرکت بیمه رعایت نمی‌شود و یا خطایی پیش آمده است؛ در حالی که این اختلاف پرداخت سابقاً در قرارداد ذکر گردیده و بیمه‌گذار نیز موافقت خود را در این خصوص اعلام کرده است.
به هزینه پرداختی توسط بیمه‌گذار برای خسارت، فرانشیز بیمه اتلاق می‌گردد. به طور معمول وجود فرانشیز بیمه در بیمه‌های تکمیلی و بیمه بدنه بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
در قرارداد‌های بیمه بخشی از خسارت که بیمه‌گذار یا شخص خسارت‌دیده پرداخت می‌کند، مبلغ فرانشیز نامیده می‌شود.
فرانشیز بیمه نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان به شکل‌ها و درصد‌های مختلفی وجود دارد. به یاد داشته باشید که میزان فرانشیز همواره در بیمه‌نامه ذکر می‌گردد و بیمه‌گذار با این قانون موافقت کرده و آن را تایید و امضا می‌نماید.
فرانشیز بیمه معمولاً به صورت درصد و یا یک عدد و یا ترکیبی از آن بیان می‌گردد. هر چه مقدار فرانشیز شرکت بیمه کمتر باشد، هزینه کمتری بر عهده بیمه‌گذار خواهد بود و شرکت بیمه خسارت بیشتری را پرداخت می‌نماید. بنابراین می‌توان گفت فرانشیز بیمه مبلغ و یا درصد معینی از خسارت است که برعهده بیمه‌گذار است و هیچ ارتباطی با پرداخت حق بیمه ندارد.
انواع فرانشیز بیمه
1-فرانشیز با نرخ مشخص
فرانشیز معمولاً به صورت عدد و رقم مشخصی است و همان میزان از خسارت را بیمه‌گذار پرداخت می‌نماید. در این نوع بیمه، سقف معینی جهت پرداخت‌های بیمه در نظر گرفته می‌شود و به هیچ عنوان مبلغ بیشتری از آن به بیمه‌گذار تعلق نخواهد گرفت.
به عنوان مثال: چنانچه سقف غرامت ۷۰ میلیون تومان باشد و خسارت ۱۰۰ میلیون تومان باشد، بیمه‌گر متعهد به پرداخت ۳۰ میلیون تومان خسارت دیگر نخواهد بود.
2- فرانشیز درصدی از مبلغ مورد بیمه
در انواعی از بیمه‌ها، فرانشیز به عنوان درصدی از مبلغ بیمه در نظر گرفته می‌شود و هرچه مبلغ مورد بیمه زیادتر باشد، به همان نسبت بیمه‌گذار می‌بایست فرانشیز بیشتری را پرداخت نماید.
3-فرانشیز به عنوان درصد ثابتی از خسارت
برخی مواقع فرانشیز به عنوان مبلغ ثابتی تعیین نمی‌شود و درصد مشخصی از خسارت به فرانشیز تعلق می‌گیرد که معمولاً مبلغ ناچیزی است. هر چه مبلغ خسارت بالاتر باشد، فرانشیز آن بیشتر خواهد بود و شخص خسارت‌دیده می‌بایست مبلغ بیشتری را پرداخت نماید و برعکس.
به عنوان مثال: چنانچه فرانشیز بیمه بیست درصد باشد، در یک خسارت یک میلیون تومانی فرد بیمه‌شده می‌بایست مبلغی معادل دویست هزار تومان را پرداخت نماید. اما اگر در شرایطی یکسان به فرد بیمه‌شده ده میلیون تومان خسارت وارد شود، دو میلیون تومان از هزینه‌ها بر عهده او خواهد بود.
4-فرانشیز ترکیبی
در اکثر بیمه‌ها، فرانشیز به صورت ترکیبی تعیین می‌شود. بدین معنا که برای محاسبه خسارت پرداختی از سقف خسارت و درصد فرانشیز استفاده می‌شود. مثلاً یا فرانشیز ۲۰% و یا سقف بیمه از مبلغ کسر می‌گردد و انتخاب بین این دو مورد به این بستگی دارد که کدام یک کمتر باشد .
دلیل استفاده از فرانشیز بیمه
فرانشیز در مدیریت خطر بسیار حائز اهمیت است و به طور معمول در بیشتر رشته‌های بیمه وجود دارد و مزیتی سه جانبه، هم برای بیمه‌گذار، هم برای جامعه و هم برای بیمه‌گر دارد. معمولاً افراد خسارت‌دیده نگران خسارت‌های جزئی و هزینه‌های کم نیستند اما در سایر موارد امکان دارد خسارت هنگفتی به همه دارایی‌های شخص وارد شود.
به عنوان مثال: هرچند یک فرد امکان دارد بتواند هزینه یک بیماری کوچک و ساده را بپردازد اما جهت جبران هزینه اعمال جراحی سنگین به بیمه نیاز خواهد داشت. در چنین شرایطی پرداخت فرانشیز برای شخص خسارت‌دیده منطقی‌تر به نظر می‌رسد.
دلیل دیگر استفاده از فرانشیز بیمه، کاهش تعهدات بیمه‌گر می‌باشد و برای شرکت بیمه توجیه اقتصادی داشته و باعث تخفیف در حق بیمه می‌شود. فرانشیز باعث کاهش مراجعه بیمه‌گذار به شرکت بیمه برای هزینه‌های جزئی‌تر شده و در جهت کاهش هزینه‌ها به شرکتهای بیمه کمک می‌کند و صرفه اقتصادی را به همراه دارد.
همچنین وجود فرانشیز به لحاظ رعایت بیشتر هنجارهای اجتماعی، احتیاط بیشتر، رانندگی ایمن‌تر و … ضرورت می‌باید که در مجموع به سلامت جامعه کمک می‌کند. فرانشیز در بیمه‌های درمان تکمیلی نیز می‌تواند از مراجعه بی‌دلیل ارباب رجوع به درمانگاه جلوگیری کرده و از اتلاف انرژی در بخش درمان و سایر ارگان‌ها ممانعت نماید.
سخن پایانی
قطعا انواع فرانشیز بسته به نوع بیمه، فرد بیمه شده و حتی میزان خسارت متفاوت خواهد بود. با مطالعه دقیق نوع فرانشیز و محاسبات شخصی، هر شخصی می‌تواند بهترین نوع بیمه را متناسب خودش انتخاب نماید.
منبع
https://www.samannegar.ir/%d9%81%d8%b1%d8%a7%d9%86%d8%b4%db%8c%d8%b2-%d8%a8%db%8c%d9%85%d9%87/