براساس ماده 451 قانون مجازات اسلامی چنانچه قاتل از ورثه مقتول باشد، در صورت عمدی بودن قتل از اموال و دیه مقتول و در صورتی که خطای محض یا شبه عمد باشد از دیه وی ارث نمی‌برد. در صورت فقدان وراث دیگر مقام رهبری وارث خواهد بود. مطابق ماده مذکور، در تصادفات رانندگی، راننده مقصر حادثه از عداد اولیای دم خارج شده و سهمی از دیه به وی تعلق نگرفته و تمامی دیه به سایر ورثه اختصاص می‌یابد. به عبارت دیگر، مقصر حادثه موظف است کل دیه متعلقه به سایر ورثه را پرداخت نماید و نظر به اینکه مسئولیت بیمه‌گر نیز فرع بر مسئولیت مقصر حادثه است شرکت بیمه نیز می‌بایست تمام دیه را به سایر ورثه بپردازد.
برای سال‌های طولانی در مورد پرداخت یا عدم پرداخت دیه قربانی حادثه به راننده مقصر حادثه اختلاف نظر وجود داشت. در سال92 قانون‌گذار با تصویب ماده 451 قانون مجازات اسلامی به این مسئله فیصله داد.
چنانچه شخصی در حادثه رانندگی موجب مرگ فرزند یا والدین یا بطور کلی یکی از ورثه خود شود، آیا از دیه پرداختی شرکت بیمه به والدین متوفی سهمی به او تعلق می‌گیرد؟ این پرسشی بود که شرکت‌های بیمه بطور روزمره با آن روبرو بودند و بیشتر اوقات از پرداخت سهم راننده مقصر از دیه متوفی امتناع می‌ورزیدند. در مقابل فرد مقصر نیز در دادگاه علیه شرکت بیمه دعوی خود را مطرح می‌کرد که نظرات دادگاه‌ها نیز در این خصوص یکسان نبود. برخی شرکت بیمه را موظف به پرداخت می‌دانستند و برخی نیز دعوای مقصر حادثه را رد می‌کردند. این چالش ادامه داشت تا اینکه ماده 451 قانون مجازات اسلامی تصویب و موجب پایان این اختلافات شد.
اما با وجود پایان اختلافات در اصل ماجرا، برخی مسائل حاشیه‌ای باقی مانده است. اختلاف جدید این است که در صورتی که سایر وراث از طبقه اول نباشند (با وجود اینکه مقصر که از طبقه اول باقی مانده اما بدلیل ماده 451 قانون مجازات اسلامی نمی‌تواند از دیه بهره‌مند شود)، باز هم امکان پرداخت دیه به آنان وجود دارد؟
به عنوان مثال فرض کنید پدری در حال رانندگی تصادف کند. در این تصادف یک فرزند از دو فرزند و همسر خود را از دست می‌دهد. مطابق نظر افسر پلیس نیز مقصر حادثه شناخته می‌شود. براساس قانون بیمه شخص ثالث، شرکت بیمه موظف است دیه متوفیان (همسر و فرزند) را به اولیای دم پرداخت نماید. اولیای دم در این پرونده شامل چه کسانی می‌شود؟ اولیای دم فرزند، پدر و مادر هستند که در این پرونده مادر نیز در حادثه رانندگی جان خود را از دست داده است. بنابراین تنها وارث باقی مانده از طبقه اول پدر می‌باشد که به استناد ماده 451 از دیه فرزند سهمی به او تعلق نمی‌گیرد. پرسش این است که آیا با توجه به نبود وارث طبقه اول، دیه به وراث طبق دوم یعنی برادر متوفی تعلق خواهد گرفت یا خیر؟ برای پاسخ دادن به این پرسش لازم است قوانین و مقررات مربوط ارث و دیه را بررسی نماییم.
البته لازم به ذکر است که مقصر از کل ارث محروم نمی‌شود و صرفاً از دیه محروم است، بنابراین می‌تواند از دیگر اموال متوفی ارث ببرد. از سوی دیگر، آیا می توان قائل بر این بود که اگرچه در ظاهر برادر متوفی از طبقه دوم است و مطابق قواعد ارث، به دلیل زنده بودن پدر (حجب حرمانی)، از ارث برادر خویش محروم است، اما از آنجایی که پدر به دلایل قانونی، نمی‌تواند سهم خود را ببرد، لذا مانع ارث بردن برادر از برادر یعنی ارث بری طبقه دوم نخواهد بود.
منبع
